بر اساس نتایج یک مطالعه آزمایشی جدید، جویدن تنها یک عدد آدامس می‌تواند صدها تا هزاران ذره میکروپلاستیک را وارد بزاق دهان کند.
این مطالعه در حال حاضر در مرحله بازنگری دقیق یا «داوری همتا» است و قرار است در نشست دوسالانه‌ی انجمن شیمی آمریکا در سن دیگو ارائه شود. نویسندگان امیدوارند پس از تکمیل بررسی‌های این مرحله، گزارشی از یافته‌های تحقیق یاد شده در مجله «مواد خطرناک» منتشر شود.
دکتر سانجی موهانتی، نویسنده ارشد این تحقیق و دانشیار دانشکده مهندسی ساموئلی در دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: «هدف ما ترساندن کسی نیست. دانشمندان هنوز نمی‌دانند که آیا میکروپلاستیک‌ها برای ما مضر هستند یا خیر. هیچ آزمایش انسانی در این زمینه انجام نشده است. اما می‌دانیم که در زندگی روزمره در معرض پلاستیک‌ها قرار داریم و این همان چیزی است که ما قصد بررسی آن را داشتیم.»
میکروپلاستیک‌ها چیستند؟
میکروپلاستیک‌ها ذرات پلیمری هستند که اندازه آنها از کمتر از 5 میلی‌متر تا 1 میکرومتر (یک‌بیست‌وپنج‌هزارم اینچ) متغیر است. ذرات کوچک‌تر از این حد، نانوپلاستیک‌ها نامیده می‌شوند که در مقیاس میلیاردم متر اندازه‌گیری می‌شوند.
پلیمرها ترکیبات شیمیایی با زنجیره‌های بلند از واحدهای مولکولی تکراری (مونومرها) هستند که به دوام و انعطاف‌پذیری شناخته می‌شوند. بیشتر پلاستیک‌ها، پلیمرهای مصنوعی هستند، در حالی که پلیمرهای طبیعی شامل موادی مانند سلولز گیاهی می‌شوند. نویسندگان این مطالعه توضیح می‌دهند که آدامس معمولاً حاوی پلیمرهای مصنوعی یا طبیعی است تا بافت، کشسانی و ماندگاری طعم بهتری داشته باشد.
میکروپلاستیک‌ها چگونه وارد بدن می‌شوند؟
بر اساس پژوهش‌های پیشین، میکروپلاستیک‌ها از طریق بلعیدن و استنشاق وارد بدن می‌شوند؛ دانشمندان پیش‌تر وجود ذراتی از آنها را در بخش‌های مختلف بدن مانند خون، ریه‌ها، جفت، مغز و بیضه‌ها شناسایی کرده‌اند. به همین دلیل، نویسندگان این مطالعه تصمیم گرفتند منابع دیگر ورود میکروپلاستیک‌ها و غلظت آنها را بررسی کنند.
دکتر سانجی موهانتی در ایمیلی که برای سی‌ان‌ان ارسال شده، نوشت: «آدامس را انتخاب کردیم زیرا تنها خوراکی است که در آن از پلیمر پلاستیکی به عنوان ماده تشکیل‌دهنده استفاده می‌شود. سایر غذاها به دلیل فرآوری و بسته‌بندی به میکروپلاستیک آلوده می‌شوند.»
نویسنده ارشد این تحقیق و دانشیار دانشکده مهندسی ساموئلی در دانشگاه کالیفرنیا افزود: «این مطالعه اولین پژوهشی است که میکروپلاستیک‌های موجود در آدامس‌های تجاری را بررسی و مقایسه کرده است.»
روش جداسازی میکروپلاستیک‌ها از آدامس
براساس این گزارش که در یورونیوز منتشر شده است : یافته‌های این تیم پژوهشی بر پایه آزمایش روی 10 نوع آدامس محبوب در آمریکا بدست آمده است. نیمی از نمونه‌ها حاوی پلیمرهای مصنوعی و نیمی دیگر از مواد طبیعی ساخته شده بودند.
برچسب‌های روی محصولات و وب‌سایت‌های تولیدکنندگان اغلب ترکیبات اصلی و پایه آدامس یا فرآیند تولید آن را فاش نمی‌کنند. این عدم شفافیت باعث شده است که محققان نتوانند به طور دقیق منشأ میکروپلاستیک‌های موجود در آدامس‌های آزمایش‌شده را شناسایی کنند. مصرف‌کنندگان نیز راهی برای اطلاع از ترکیبات کامل آدامس‌هایی که می‌خرند، ندارند.
در این آزمایش، یک داوطلب هر آدامس را به مدت 4 دقیقه می‌جوید و هر 30 ثانیه، محققان نمونه بزاق او را در لوله‌های سانتریفیوژ جمع‌آوری می‌کردند. سپس شرکت‌کننده دهان خود را 3 تا 5 بار با آب بسیار خالص شست‌وشو می‌داد تا اطمینان حاصل شود که تمام میکروپلاستیک‌های باقی‌مانده در دهان جمع‌آوری شده‌اند. این فرآیند برای هر آدامس 7 بار تکرار شد.
در برخی موارد، آدامس‌ها تا 20 دقیقه جویده می‌شدند و بزاق هر 2 دقیقه جمع‌آوری می‌شد تا رابطه بین زمان جویدن و تعداد میکروپلاستیک‌های آزادشده بررسی شود.
نتایج تکان‌دهنده
تحلیل داده‌ها نشان داد که تنها 1 گرم آدامس به‌طور متوسط حدود 100 ذره میکروپلاستیک آزاد می‌کند، در حالی که برخی آدامس‌ها تا 637 ذره میکروپلاستیک در هر گرم نیز منتشر می‌کنند. این در حالیست که وزن یک عدد آدامس معمولی می‌تواند بین 1 تا چند گرم باشد.
نکته جالب این بود که 94 درصد میکروپلاستیک‌ها در 8 دقیقه اول جویدن آدامس آزاد می‌شوند. علاوه بر این، تفاوت معناداری بین آدامس‌های مصنوعی و طبیعی مشاهده نشد؛ به نحوی که آدامس‌های مصنوعی حاوی 104 ذره میکروپلاستیک در هر گرم بودند و آدامس‌های طبیعی 96 ذره میکروپلاستیک در هر گرم داشتند.
هر دو نوع نیز عمدتاً چهار نوع پلیمر مصنوعی آزاد می‌کردند: پلی‌اولفین‌ها، پلی‌ترفتالات‌ها (یا پلی‌اتیلن ترفتالات)، پلی‌آکریل‌آمیدها و پلی‌استایرن‌ها.
دکتر تاشا استویبر، دانشمند ارشد گروه کاری محیط زیست (یک سازمان غیرانتفاعی سلامت محیطی) که در این تحقیق مشارکت نداشته، در ایمیل خود اشاره کرد که این پلیمرها همان پلاستیک‌های مورد استفاده در محصولات مصرفی روزمره هستند.
واکنش‌ها به یافته‌های تحقیق: آیا باید نگران میکروپلاستیک‌های موجود در آدامس بود؟
دکتر دیوید جونز، پژوهشگر موسسه محیط زیست و علوم زندگی در دانشگاه پورتسموث انگلستان که وی نیز در تحقیق یاد شده مشارکت نداشته، می گوید: «اینکه میکروپلاستیک‌ها آزاد می‌شوند، چندان غیرمنتظره نیست. اگر هر نوع پلاستیکی را تحت فشار قرار دهیم، چه با حرارت، اصطکاک، نور خورشید، آب دریا یا در این مورد، جویدن شدید، می‌دانیم که میکروپلاستیک‌ها از آن ماده آزاد خواهند شد.»
آقای جونز که بنیانگذار و مدیرعامل سازمان خیریه حفاظت از اقیانوس است، می‌افزاید: «ما سالانه حدود 250 هزار ذره پلاستیک را بدون آنکه متوجه شویم، استنشاق می‌کنیم و یا می‌بلعیم...اما حالا حداقل داده‌های معتبری داریم و این نقطه شروع خوبی برای تحقیقات بیشتر است.»
انجمن ملی شیرینی‌پزی‌ها در آمریکا که اعضای آن شامل تولیدکنندگان و فروشندگان آدامس نیز می‌شوند، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «آدامس بیش از 100 سال است که به‌صورت ایمن مصرف می‌شود. ایمنی مواد غذایی اولویت اصلی شرکت‌های شیرینی‌سازی آمریکاست و اعضای ما تنها از مواد تأییدشده توسط سازمان غذا و دارو استفاده می‌کنند.»
سوالات بی‌پاسخ درباره میکروپلاستیک‌های آدامس
اندازه ذرات: میانگین اندازه میکروپلاستیک‌های آزادشده از آدامس 82.6 میکرومتر (معادل ضخامت کاغذ یا قطر برخی موهای انسان) بود. اما ابزارهای شیمیایی مورد استفاده در این مطالعه قادر به شناسایی ذرات کوچک‌تر از 20 میکرومتر نبودند. دکتر لئوناردو تراسانده، مدیر مرکز تحقیقات مخاطرات محیطی دانشگاه نیویورک، هشدار داد که این محدودیت ممکن است به دست‌کم‌گرفتن تعداد واقعی میکروپلاستیک‌ها و نانوپلاستیک‌ها منجر شود.
منشأ پلیمرها در آدامس‌های طبیعی: یافتن پلیمرهای مصنوعی در آدامس‌های طبیعی سوال‌برانگیز است. محققان حدس می‌زنند پلی‌اولفین‌ها که معمولا در بسته‌بندی مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند از همین طریق وارد آدامس شده باشند. دکتر الیور جونز، استاد شیمی در دانشگاه استرالیا نیز به احتمال وجود آلودگی آزمایشگاهی یا خطای اندازه‌گیری اشاره کرد.
پلیمرهای غیرمنتظره: برخی پلیمرهای شناسایی‌شده (مانند پلی‌ترفتالات‌ها که معمولاً در بطری‌های آب یافت می‌شوند) عموماً در ترکیب آدامس‌های مصنوعی گزارش نشده‌اند. این تناقض نیاز به بررسی بیشتر دارد.
موضع سازمان‌های نظارتی
دکتر دیوید جونز از دانشگاه پورتسموث خاطرنشان کرد که به زعم برخی نهادهای تنظیم کننده مقررات «از آنجا که شواهدی مبنی بر آسیب‌زایی میکروپلاستیک‌ها وجود ندارد، نیازی به نگرانی نیست».
اما او این دیدگاه را اشتباه خواند و تأکید کرد: «ما باید رویکرد احتیاطی داشته باشیم و فرض کنیم که این ذرات مضر هستند. باید روی تحقیقاتی سرمایه‌گذاری کنیم که تأثیرات آنها بر سلامت را بررسی کند تا بتوانیم از هم‌اکنون راه‌های کاهش پیامدها را بیابیم.»